Murłata – co to jest i jak ją wykonać?

Co to jest murłata?

Murłata (nazywana również płatwią stropową lub namurnicą) to ważny element konstrukcyjny dachu. Ta pozioma, drewniana belka, układana na najwyższej krawędzi ścian nośnych budynku, zapewnia stabilność i trwałość całej budowli.

Jej głównym zadaniem jest połączenie więźby dachowej ze ścianami budynku. Działa jak fundament dla dachu, tworząc solidne oparcie dla krokwi i umożliwiając równomierne przenoszenie wszystkich obciążeń (ciężaru własnego, wiatru, śniegu) na ściany nośne, a dalej na fundamenty.

Murłata usztywnia i stabilizuje całą konstrukcję dachową, przejmując siły rozporowe od krokwi i zapobiegając „rozjeżdżaniu się” dachu. Co więcej, jej solidne zamocowanie do wieńca chroni dach przed poderwaniem przez silny wiatr. To ona spaja dach z resztą budynku w jedną, spójną i wytrzymałą całość.

Wymiary murłaty – standardowe rozmiary

Dobór odpowiedniego przekroju murłaty musi wynikać z precyzyjnych obliczeń zawartych w projekcie budowlanym – to nie jest element, którego wymiary można dobierać „na oko”. Standardowo murłata ma przekrój kwadratowy, a jej wymiary mieszczą się w zakresie od 10 × 10 cm do 20 × 20 cm.

W budownictwie jednorodzinnym najczęściej stosowane są belki o przekroju 14 × 14 cm lub 16 × 16 cm. Ostateczny wybór przekroju zależy jednak od kilku czynników:

• rozpiętości dachu,

• kąta nachylenia połaci,

• rodzaju pokrycia dachowego (np. lekkiej blachodachówki lub ciężkiej dachówki ceramicznej),

• strefy obciążenia śniegiem i wiatrem.

Im większe obciążenia musi przenieść konstrukcja, tym solidniejsza powinna być murłata.

Izolacja murłaty – dlaczego jest ważna?

Murłata leży w newralgicznym punkcie budynku – na styku dachu ze ścianami zewnętrznymi. Brak odpowiedniej izolacji tworzy w tym miejscu tzw. mostek termiczny, czyli drogę ucieczki dla ciepła, co bezpośrednio przekłada się na wyższe rachunki za ogrzewanie.

Zaniedbanie ocieplenia murłaty, oprócz strat finansowych, prowadzi do poważnych problemów technicznych:

• Kondensacja pary wodnej – prowadzi do zawilgocenia, pęcznienia, a w skrajnych przypadkach gnicia drewna, co osłabia konstrukcję dachu.

• Rozwój pleśni i grzybów – na chłodnym pasie ściany wzdłuż murłaty mogą pojawić się szkodliwe dla zdrowia mikroorganizmy.

Aby uniknąć tych problemów, należy zadbać o ciągłość ocieplenia, łącząc izolację ściany z izolacją dachu. Najpopularniejsze materiały to wełna mineralna i styropian. Skutecznym rozwiązaniem jest obudowanie murłaty od zewnątrz cienką ścianką (np. z bloczków betonu komórkowego) i wypełnienie powstałej przestrzeni materiałem izolacyjnym.

Połączenie krokwi z murłatą – metody i techniki

Prawidłowe połączenie krokwi z murłatą to jeden z najważniejszych etapów budowy dachu. W tym węźle konstrukcyjnym siły działające na połać są przenoszone na ściany nośne budynku. Od solidności tego mocowania zależy stabilność i bezpieczeństwo całej konstrukcji, zwłaszcza w obliczu silnych wiatrów czy naporu śniegu. Wybór techniki zależy od projektu, tradycji ciesielskich i dostępnych materiałów.

Najpopularniejszą i najbardziej tradycyjną metodą jest wykonanie tzw. zaciosu. Polega on na wycięciu w krokwi specjalnego gniazda, dzięki któremu idealnie pasuje ona do krawędzi murłaty. W ten sposób krokiew stabilnie opiera się na belce, a większa płaszczyzna styku zapobiega jej przesuwaniu. Tak przygotowane połączenie wzmacnia się długimi gwoździami (krokwiakami) lub nowoczesnymi, hartowanymi wkrętami ciesielskimi.

Współczesne budownictwo chętnie sięga po gotowe rozwiązania w postaci złączy ciesielskich. Są to specjalne, perforowane łączniki stalowe, najczęściej w formie wzmocnionych kątowników. Ich montaż jest szybki i nie wymaga precyzyjnych nacięć w drewnie; złącze wystarczy przyłożyć w miejscu styku krokwi z murłatą i zamocować dużą liczbą systemowych gwoździ pierścieniowych lub wkrętów. Takie rozwiązanie gwarantuje wysoką nośność i sztywność połączenia.

Istnieją też bardziej zaawansowane techniki jak choćby „zamek kurpiowski”. Wymaga on precyzyjnego wycięcia w murłacie gniazda, w którym następnie zaklinowuje się krokiew. To metoda niezwykle trwała, ale jednocześnie pracochłonna i wymagająca ogromnego doświadczenia. Rzadziej stosuje się dodatkowe elementy, takie jak drewniane siodełka tworzące podparcie dla krokwi. Niezależnie od wybranej metody, kluczem jest staranne wykonanie zgodne ze sztuką ciesielską.

Materiały do murłaty – co wybrać?

Wybór materiału na murłatę to ważna decyzja, wpływająca na trwałość i bezpieczeństwo dachu. Podstawowym surowcem jest drewno iglaste, a największą popularnością cieszy się drewno sosnowe lub świerkowe ze względu na dobry stosunek wytrzymałości do ceny i szeroką dostępność.

Najważniejsza jest jakość drewna. Należy wybierać wyłącznie certyfikowane drewno konstrukcyjne (najczęściej w klasie C24), wolne od wad osłabiających jego strukturę, takich jak:

• duże, wypadające sęki,

• zgnilizna,

• zakorki,

• pęknięcia.

Inwestycja w drewno o potwierdzonej klasie to fundament bezpieczeństwa konstrukcji.

Równie ważne są wilgotność i impregnacja. Drewno na murłatę musi być odpowiednio wysuszone – jego wilgotność nie powinna przekraczać 18%. Użycie mokrego materiału prowadzi do jego kurczenia i pękania, co osłabia połączenia. Konieczna jest też skuteczna impregnacja, chroniąca belkę przed korozją biologiczną (grzyby, pleśń, owady) i ogniem. Najtrwalsze efekty daje impregnacja ciśnieniowa, która nasyca preparatem całą objętość drewna.

Koszt murłaty jest wypadkową wszystkich tych czynników: wymiarów, klasy i gatunku drewna, wysuszenia oraz metody impregnacji. Wybór tańszych, niesprawdzonych materiałów to pozorna oszczędność. Solidna, prawidłowo przygotowana murłata to inwestycja w bezpieczeństwo na lata, która eliminuje ryzyko kosztownych napraw.

Jak mocować murłatę? Praktyczne wskazówki

Nawet najlepsze drewno nie wystarczy, jeśli murłata nie zostanie prawidłowo zamocowana. Jej montaż wymaga precyzji i znajomości kilku zasad gwarantujących stabilność dachu. To fundament, na którym opiera się cała więźba.

Pierwszym krokiem jest przygotowanie podłoża. Murłatę układa się idealnie w poziomie na wieńcu (betonowej belce na szczycie ścian nośnych). Zanim belka spocznie na miejscu, należy ułożyć pod nią warstwę izolacji przeciwwilgociowej, np. z papy lub specjalnej folii. Ta bariera chroni drewno przed podciąganiem wilgoci z muru, zapobiegając jego butwieniu.

Do przytwierdzenia murłaty do wieńca najczęściej służą stalowe kotwy – gwintowane pręty, które zabetonowuje się w wieńcu na etapie jego wylewania. Należy je rozmieścić w regularnych odstępach, zazwyczaj co 1,5–2,5 metra, aby zapewnić równomierne i solidne połączenie. Po nałożeniu belki na wystające pręty dokręca się ją mocno podkładkami i nakrętkami. Taki system skutecznie zapobiega przesuwaniu się murłaty pod wpływem sił rozporowych dachu czy parcia wiatru.

Ważna zasada: kotwy nie mogą znajdować się bezpośrednio w osi krokwi. Należy je zaplanować tak, by wypadały pomiędzy nimi. Gwarantuje to, że połączenie krokwi z murłatą nie zostanie osłabione przez otwór na kotwę, co jest kluczowe dla nośności i integralności całej konstrukcji.